Una llingua, un mundiu

Una llingua ye un mou de percibir el mundiu, al traviés de la cultura na que se desendolca. Nel planeta, de les 7.000 llingües d'anguaño, calcúlase que van perdese al rodiu la metada d'elles lo llargo d'esti sieglu. Caúna cola so conocencia particular, acumulada nel campu cultural y de la biodiversidá del so territoriu.

La llingua asturiana pue perdese si nun entra nel marcu llegal de les llingües cooficiales del Estáu español cola reforma del Estatutu d'Autonomía. Esti ha ser l'oxetivu cimeru pa los diputaos de la Xunta Xeneral. Un oxetivu mayoritariu na cai como se ve en toles encuestes feches no cincante a la sobrevivencia del idioma milenariu propiu d'Asturies. Surdíu del llatín, con rasgos célticos, ente otres influyencies, calteníase vivu na mayoría la población fai un pocu más d'un sieglu, como'l gallegu en Galicia. Na presente dómina democrática, el gallegu ye oficial y l'asturianu inda non. Lo que produxo la continuidá mayoritaria y l'usu normal del primeru, mientres el segundu quedó arrequexáu de munchos xeitos.

Asturies ye un país pequeñu, pero bayurosu na so diversidá. Tien toles carauterístiques pa ser un pueblu diferenciáu en pequeñes dosis culturales. El tiempu, peñera l'espaciu y les condiciones d'usu del idioma nel dominiu asturlleonés, que pel momentu solo ye oficial en Miranda del Douro (Portugal).

Si se quier caltener la sabencia recoyida nos sieglos caberos y que tenga una proyeición normalizada nel futuru, el preséu más importante ye da-y el rangu de llingua oficial. Basa pal so desendolque, otra vuelta, na nuesa sociedá, xunto col castellanu.

Otra manera un mundiu pue desapaecer. Un sistema de rellacionase cola tierra y ente los que l'habiten. Mil años nun puen morrer énte un sieglu d'esistencia de les grandes ciudaes col monopoliu llegal, políticu y cultural del castellanu.

Reconstruyir la cultura y normalizar l'idioma nel que s'espresó per sieglos, ye faer un apueste por un valir sociocultural pa qu'una comunidá humana crea nos sos raigaños y afunte pal futuru con mayor determín, fuxendo de la escayencia.

La oficialidá aportará tarde en comparanza coles otres comunidaes billingües. Pero aportará a tiempu pa salvar un idioma. Y quiciabes un mou de tar nel mundiu nun se perderá. Más de 45 años puxando  pola oficialidá pagarán la pena. Sedrá un  idioma más el que siguirá con vida nun mundiu cada vegada menos diversu, con menos alternatives potenciales pal so futuru. Un idioma propiu qu'alitará ente nós.