2023, un añu clave na dignificación llingüística del asturianu y nel so asitiamientu xurídicu

L’añu 2023 apuerta enllenu de momentos clave en rellación col futuru del asturianu y del eonaviegu. De primeres, el tiempu preleutoral nel que yá tamos ye’l de les intenciones y los averamientos. Les fuercies polítiques que van presentase a la Xunta Xeneral y a los conceyos tán diseñando a estes hores los programes y les campañes, decidiendo, no tocante a les nueses llingües, qué sitiu garrar delantre del pueblu asturianu y cómo axustar los discursos que van presentanos llueu del fracasu de les negociaciones de la reforma del Estatutu a lo llargo de 2022.

Nesti sen, hai que ser conscientes de que nenguna vegada ye, en verdá, la postrera; de mou que toles opciones polítiques van tener que rearmar argumentariu, estratexes y discursu anováu en 2023. Tamién les que naquel momentu escoyeron el camín de la negación radical de la nuesa identidá llingüística y cultural y llegaron a defender que n’Asturies nun había llingües nin derechos que protexer. Dende l’enfotu en que lo que se tuerce tamién pue enderechase, vamos siguir bien atentos y sollertes énte les nueves oportunidaes. Nel ámbitu de la defensa de los derechos llingüísticos, perconociendo’l poder de la tensión eleutoral, nós somos más d’analizar el datu, de ver cómo van mudando o calteniéndose les posiciones dempués de tantes décades de pedagoxía democrática pela nuesa parte y pela parte de les persones que númberu a númberu, conversación a conversación, vienen demostrando qu’a la nuesa esclusión, dacuando parcial y dacuando total, somos a da-y un sentíu, una paciencia y tola tolerancia que, dalgunes vegaes, nun se tien pa con nós como falantes de les llingües propies d’Asturies. En pasando les eleiciones, les aritmétiques de formación de los setenta y nueve gobiernos que tán en xuegu (conceyos y autonomía) tamién van dicir muncho de les polítiques llingüístiques que tán por venir. Pero, amás de too eso, ye la capacidá de llexislar la que ta en xuegu. Una capacidá que nun fai siquiera un añu quedó curtia pa superar les dificultaes que, como yá se dixo, foron apaeciendo nel camín de la oficialidá.

Vistu’l calendariu, nun hai dulda de que 2023 va ser un añu clave pa deprender del gran error que supunxo nel 2022 volver a dexar la condición de falante d’asturianu o eonaviegu nun nivel degradáu d’oportunidaes y llibertaes sociales. Poro, con un aliendu nuevu, tien sentíu facer un llamáu a toles pieces del mosaicu sociopolíticu asturianu pa que se vuelva a la busca d’un consensu definitivu al rodiu de la cuestión cultural asturiana. Al traviés d’un trabayu a favor d’un gran alcuerdu mediáu pol espíritu de convivencia, onde’l papel del centru-derecha ye, más qu’una necesidá, un mandáu moral de participación na normalidá. Pa too esto, l’Academia de la Llingua Asturiana, como institución tutelar de los derechos llingüísticos, úfrese p’actuar como facilitadora y elementu de xuntura ente la bayura de sensibilidaes polítiques de calter democráticu presentes na sociedá asturiana. Nesi sen, nun vamos aforrar esfuerciu en llevar propuestes concretes en rellación coles formes y los tiempos d’una oficialidá tan posible como necesaria, apostando por una llinia demandada y asumible socialmente que valga pa finar yá con esa anomalía de derechu qu’arrastramos dende la Transición y que s’espeya nun Estatutu d’Autonomía que nun cumple cola previsión constitucional del artículu 3.2. y que dexa a tolos asturianos y asturianes nuna insoportable posición de desigualdá con respeuto a la ciudadanía gallega, vasca, catalana, aranesa, valenciana o balear.