1.300 años d' Asturies

Fai 1.300 años, Pelayu foi rei. Entamaba asina la hestoria del Reinu d’Asturies, y esti pueblu entamaba’l so caleyar, yá con munchu pasáu detrás. 13 sieglos dempués, entá s’alcuentra na llucha civil por recuperar la so dignidá y recuperar el rangu d’oficialidá pa la so llingua propia, como habría ser nos anicios.

Dende’l 718 al 925 tuvo vixencia esti reinu estendíu dende Oporto a Navarra, que dempués treslladaríase a Lleón. Llueu acaecieron les andancies  del rebalbu  Gonzalo Peláiz  nel sieglu XII, el llevantamientu de la Xunta Xeneral con un exércitu asturianu escontra l’invasor francés de 1808, la revolución d’ochobre de 1934 y el Conseyu Soberanu d’Asturies y Lleón en 1937, como fechos hestóricos qu’allumaron otra vegada la soberanía asturiana.

Son munchos los aniversarios que se tán cellebrando esti añu, pero ésti paez ún de los cimeros, pola so antigüedá y el  so posu na hestoria.

Asturies, que colos ástures resistiera más tiempu a Roma que la mesma Galia, tenía na fundación del primer reinu cristianu de la Península la base pa conformar una entidá política que percorrería los sieglos dica güei. Nes caberes décades, perdió’l tren de les nacionalidaes hestóriques na constitución, cosa que sí llograría Andalucía. Y el de la cooficialidá de la so llingua propia como sí se llogró en Galicia, País Vascu, Navarra, Cataluña, Baleares y Valencia. Cuasi la metada de la población del estáu vive en comunidaes billingües. Asturies ta faciendo por xunise a elles y anque nun tenga esa denomación ye la más hestórica de toes. Un valir p’algamar una oficialidá estándar, non una segunda llei d'usu.

Fai 1.300 años que surdió un pueblu o nacionalidá con capital en Cangues d’Onís. Que llueu caltuvo rellaciones col reinu de Carlomagnu, enantes que por exemplu los condaos catalanes se xuntaren políticamente no qu’ellos nomen el milenariu de Cataluña. Y más del duple de tiempu d’esistencia del mesmu estáu español nel que mos allugamos.

Un pueblu tan vieyu tuvo na so hestoria dómines poderoses y otres d’escaezu. Anguaño ye una autonomía cola bandera de la llucha na francesada, basada nel arte asturianu de los años del reinu, únicu na so castra y na propuesta de Xovellanos.

Nun hai qu’escaecer el pasáu, dicen. Pero tampoco tapecelu.

L’aniciu d’una identidá cultural surdida al entamu del medievu, entá güei s’amuesa nun idioma deriváu del llatín, que lo más dinámico de la sociedá espera qu’algame la cooficialidá pa que siga alitando la esistencia d’un pueblu singular na España plurillingüe del sieglu XXI.